دکتر مرتضي اکبري به بررسي آخرين وضعيت بانک مهر ايران و معرفي جديدترين خدمات ارائه شده از سوي بانك مهر ايران در فضاي بانكداري الكترونيكي و بانكداري اسلامي پرداخت كه مشروح آن را در ادامه مي‌خوانيد؛

در بانک قرض‌الحسنه مهر ایران، جدیدترین آمار در دو بخش سرمایه و روند ارائه تسهيلات به چه صورت است؟

بانک قرض الحسنه مهر ایران در ده سال ابتدای فعالیت خود، هر ساله بین ۳۰ تا ۴۰درصد رشد منابع داشته ‌است. با تلاش‌هاي صورت گرفته در سال۹۸، حدود ۷۵درصد رشد منابع را تجربه کرديم. اين رقم براي سال۹۷، حدود ۵۵درصد و در سال۹۶، حدود ۸۲درصد بوده که اين اتفاق خود نشان‌دهنده اعتماد مردم به خدمات ارائه شده توسط بانک قرض‌الحسنه مهر ايران است.

بانک مهر ایران به شدت در حال رشد است. رشد بانک بدین معناست که منابع مردم نزد بانک درحال افزایش است پس از لحاظ ساختاری بايد به صورتي عمل كند كه منابع مردم از نظر سرمايه پشتوانه‌اي داشته باشد. يعني بانك براي اين حجم سپرده نياز به يك پشتوانه سرمايه‌اي قوي دارد. سرمايه در بانك‌ها، پشتوانه سپرده‌هاي مردم است و سبب مي‌شود ضريب ريسك مردم كاهش يابد. سرمايه نزد همه بانك‌ها بسيار ارزشمند است و نشان مي‌دهد كه سهامدار نيز همراه با مردم در حال افزايش منابع در بانك است و اگر بحراني اتفاق بيافتد كه سپرده مردم مخدوش شود، سرمايه بانك پشتوانه‌اي براي جبران آن است.

بردن سرمایه در بانک‌های تجاری منطقی‌تر است زيرا سود پرداخت مي‌کنند و سهامدار نيز منفعتي از بانک کسب مي‌كند. اما در بانك‌هاي قرض‌الحسنه افزايش سرمايه دشوار است؛ زيرا سهامدار نمي‌تواند از بانك‌هاي قرص‌الحسنه انتظار سود داشته باشد. بانك‌هاي قرض‌الحسنه در ماهيت كلي خود مؤسسه غيرانتفاعي هستند و افزايش سرمايه در آن‌ها سخت است؛ جز مواردي كه سهادار عام‌المنفعه باشد (مانند دولت و مؤسسات خيريه كه البته در وضعيت كنوني قادر به سرمايه‌گذاري نيستند).

بانک قرض‌الحسنه مهر ایران ۱۰سهامدار بانکی دارد و این موضوع به دلیل حمايت و ديد مثبت بانک‌هاي سهامدار يک حسن تلقي مي‌شود. رشد سرمايه بانك مهر ايران از بانك‌هاي ديگر بسيار بهتر است. بانك با سرمايه ۱۵۰۰ميليارد توماني آغاز به كار كرد و در سال ۹۵ اين سرمايه تكميل شد. سال گذشته با پيگيري‌هاي مجموعه مديريتي، كاركنان و حمايت سهامداران، سرمايه بانك به ۲۵۰۰ ميليارد تومان رسيد. امسال هم به پيشنهاد وزارت امور اقتصادي و دارايي و موافقت سهامداران و بانك مركزي، در حال برنامه‌ريزي براي افزايش سرمايه تا ۵۰۰۰ ميليارد توماني هستيم. البته هنوز در ابتداي راه قرار داريم. وزير اقتصاد مقدماتي براي اين هدف فراهم كرده و اين نشان از اعتماد ايشان به بانك مهر ايران دارد. به پيشنهاد وزير، در جلسه مديران بانك‌ها، موافقت مجمع و صدور مجوز از سوي بانك مركزي، به سوي اين هدف گام برمي‌داريم.

از باب عملکرد هم باید گفت که سال ۹۹، به دلیل شیوع کرونا و در پی آن تصويب مصوبه شوراي پول و اعتبار مبني بر اينکه مردم سه قسط خود را پرداخت نكنند، براي ما سال سختي بود. زيرا اين سه قسط براي ما بار مالي ۳۵۰۰ تا ۴۰۰۰ ميليارد توماني داشت. بخشي از اين بار مالي يعني حدود ۸۰۰ ميليارد تومان را خود مردم با پرداخت اقساط به موقع از روي دوش ما برداشتند، اما هنوز ۳۰۰۰ ميليارد تومان وصول نشده بود كه از اين ميزان يك خط اعتباري ۱۰۰۰ ميليارد توماني از بانك مركزي گرفتيم و در نهايت ۲۰۰۰ ميليارد تومان كمبود شديد داشتيم.

همزمان با تلاش ما برای حل این موضوع، بحث بورس، رونق دلار و… را شاهد بودیم و علاوه بر آن کمبود، خروج منابع را هم تجربه کردیم و بخش زيادي از منابع خرد خارج شد. همکاران ما با تلاش بي‌وقفه، در نهايت اين مسئله را حل کردند. لازم به ذكر است كه در اين مسير و همراه با مشكلات پيش آمده، پرداخت وام به مردم متوقف نشد و بانك مهر ايران در اين ۵ ماه به يك ميليون نفر معادل ۱۱هزار ميليارد تومان وام پرداخت كرد و علاوه بر آن، ۲۰ درصد نيز رشد منابع را تجربه كرد.

اکنون وضعیت ما پایدار شده و شرایط خوبی داريم و اگر اقتصاد در ثبات باشد، اين ظرفيت را داريم که تا پايان سال ۵۰ درصد رشد منابع داشته باشيم. همچنين در نظر داريم تا انتهاي سال به دو و نيم تا سه ميليون نفر وام پرداخت کنيم که براي پوشش دادن اين افراد بين ۲۵ تا ۳۰هزار ميليارد تومان سرمايه نياز است. تا كنون ۱۱هزار ميليارد تومان آن پرداخت شده و بقيه هم در هفت ماه باقي‌مانده پرداخت خواهد شد.

وضعیت سال گذشته نیز از لحاظ عملکرد بسیار خوب بود و تقریباً ۲۳هزار ميليارد تومان به بيش از دو ميليون و ۳۰۰هزار نفر نفر وام داديم. امسال هم اگر کرونا نبود، قطعا به سه ميليون نفر وام مي‌داديم، ولي با وجود کرونا تمام تلاش خود را مي‌کنيم تا به اين تعداد از افراد وام پرداخت كنيم.

هدف از طرح‌هایی که سال‌های گذشته داشتید، مثل طرح وام دادن به زنان سرپرست خانوار چيست؟

افراد زیادی در جامعه ما هستند که پول زیادی ندارند و نياز به حمايت دارند و ما نيز به علت نياز زنان سرپرست خانوار و همچنين عدم توان آنان در پرداخت سود، بر روي آن‌ها متمرکز شديم. از آن جايي که زنان سرپرست خانوار توان پرداخت سود ندارند، ممکن نيست مبالغ بزرگي به آن‌ها وام داده شود و از طرفي نياز اين افراد نيز با مبالغ كوچك برآورده مي‌شود. بنابراين ما از آن‌ها خواستيم حساب‌هاي خود را به بانك قرض‌الحسنه مهر ايران بياورند تا بتوانيم به آن‌ها كمك كنيم.

استقبال از این طرح در مناطق محروم و شهرهای کوچک بسیار بالا بود و در شهرهای بزرگ به دليل مبلغ اندک وام، استقبال کمي از آن شد. هدف ما نيز اين بود كه قشر كمتربرخوردار از اين مزيت بهره‌مند شوند و به‌طور كلي مي‌توان گفت طرح با استقبال خوبي همراه شد.

اکنون شلوغی شعب بانک مهر ایران چشم‌گیر شده ‌است. آیا برنامه‌اي براي افزايش تعداد شعب داريد؟

از آنجایی که در بانک‌های قرض‌الحسنه ۴درصد کارمزد دریافت مي‌شود و هزينه‌ها به شدت در حال رشد است، تأسيس شعبه اقتصادي نيست و قادر به برآمدن از پس هزينه‌هاي آن نيستيم. با اين شرايط، تأسيس شعبه در دراز مدت ريشه‌هاي بانک را خشك خواهد كرد. فناوري هم طوري است كه تعداد شعبه‌ها بايد به حداقل برسد. از آنجايي كه ما بانكداري خرد انجام مي‌دهيم، بايد دسترسي مردم به بانك و تسهيلات آن را آسان‌تر كنيم. پس سياست توسعه شعب هم براي ما هزينه‌بر است و هم نارضايتي مردم را در پي خواهد داشت.

سیاستی که ما دنبال می‌کنیم، بهينه کردن شعب است؛ يعني شعب بانک را از مناطقي كه نيازي به وجود آن نيست، به سمت مناطقي مي‌بريم كه بيشتر نياز دارند. مثلاً دسترسي مردم شهرهاي بزرگ از لحاظ الكترونيكي گسترده‌تر است و مناطق كمتر برخوردار بيشتر به شعبه نياز دارند.

بانک مهر ایران بر بانکداری الکترونیکی متمركز شده و در اين خصوص از بسياري بانك‌ها قوي‌تر عمل كرده ‌است. خدمات موبايل بانك وضعيت مطلوبي دارد. ما افتتاح حساب آنلاين داريم و ديگر كم‌تر كسي براي افتتاح حساب به شعبه مراجعه مي‌كند.

مزیت دوم بانک مهر ایران این است که در حال انتقال موضوع پرداخت تسهیلات روي همراه‌‌بانک هستيم. اقتصاد کشور ما به‌گونه‌اي است كه تنها ۴ يا ۵ درصد تسهيلات‌گيرندگان تخلف دارند و اين باعث سخت شدن كار براي باقي افراد مي‌شود. در بانك ما ۹۹درصد مشتريان خوش‌حساب هستند و بايد بين خوش‌حساب‌ها و بدحساب‌ها تفاوت ايجاد شود كه بانك قرض‌الحسنه مهر ايران در حال شناسايي افراد خوش‌حساب است تا ضمانت كمتري از آن‌ها دريافت شود و تسهيلات را از طريق همراه‌بانك پرداخت كنيم. اين مورد نياز به زيرساخت دارد و در ماه‌هاي آينده انجام خواهد شد. با ارائه اين خدمت، در يك سال آينده مراجعات به شعب بانك مهر ايران كاهش خواهد يافت.

در سال گذشته، بایگانی و آرشیو الکترونیکي اسناد را ايجاد کرديم. ديگر کسي در شعب ما حق امضاي كاغذي ندارد؛ زيرا اين موضوع يك معضل است و بايگاني ما ۱۰۰درصد الكترونيكي است؛ مگر در موارد بسياري ضروري مثل چك و… اگر اين اتفاق بيافتد.

در دو سال اخیر برنامه تعامل بانک با نهاد‌هایی که از قشر محروم حمایت مي‌کنند، به‌صورت جدي دنبال شد. آيا برنامه جديدي براي سال جاري داريد؟

یکی از بحث‌های ما تغیير رويکرد اعطاي تسهيلات بانکي از بحث معيشت به اشتغال‌زايي است؛ زيرا اکثراً بانك‌هاي قرض‌الحسنه را براي پرداخت وام ازدواج مي‌شناسند، در صورتي كه اين طور نيست و در سه چهار ساله گذشته سياست دولت به سمت حمايت از اشتغال خرد رفته ‌است. قبلاً از اشتغال كلان حمايت مي‌شد، ولي با وجود تحريم‌ها ابتدا اين مشاغل ضربه مي‌خورند. در نتيجه اخيراً به سمت حمايت از اشتغال خرد رفتيم. حاكميت نيز به همين نتيجه رسيده ‌است. اين موضوع دلايل زيادي دارد از جمله اينكه در كم شدن مهاجرت مؤثر است و اشتغال خرد از فضاي سياسي تبعيت نمي‌كند. در نظر داريم بخشي از وام‌هاي بانك به سمت اشتغال‌زايي برود.

با این حال، وظیفه بانک ایجاد شغل نیست و نهادهاي مسئول بايد اين کار را انجام دهند. در نتيجه بنياد برکت، وزارت کار و… در اين حوزه با ما همكاري مي‌كنند؛ زيرا بانك نمي‌تواند بر همه فرآيند كار نظارت كند. يعني نظارت با اين بنيادها است و مشتري هم وظيفه اجراي طرح را دارد و بانك مهر ايران نيز وام مي‌دهد. به اين صورت يك مثلث تشكيل مي‌شود كه يك ضلع آن بانك به عنوان پشتوانه مالي، مشتري به عنوان طراح و بنيادها و… به‌عنوان نهاد نظارتي فعاليت دارند. اين طرح ۹۰درصد نتيجه‌بخش بوده است.

از شرکت‌های دانش‌بنیان‌ نیز حمایت‌هايي را انجام داده‌ايم. هنگامي که فرد طرح جديد مي‌دهد، هم بايد براي طرح فکر کند و هم بايد به فكر تهيه پول باشد؛ ما در اين حوزه وارد شديم تا فرد ديگر سودي پرداخت نكند و اگر پروژه‌اش شكست خورد، تنها اصل پول را بپردازد. تا كنون ۱۴۰۰ نفر در اين حوزه با مشاركت صندوق نوآوري و شكوفايي از بانك مهر ايران وام گرفتند. سال گذشته با مشاركت كميته امداد ۱۵۰۰ميليارد تومان وام داديم كه ۳۰۰ميليارد تومان آن در حوزه اشتغال‌زايي و الباقي در حوزه معيشت بود.

چه برنامه جدیدی برای سال ۹۹ دارید؟

در دو حوزه یعنی سرویس‌ها و بانکداری الکترونيکي در حال توسعه هستيم که هم فشار روي كاركنان بانك كم شود و بتوانند به كار جذب مشتري بپردازند و هم مردم راحت‌تر سرويس دريافت كنند. برنامه اصلي ما اين است كه به‌خوبي سرويس دهيم تا رشد منابع بهتري داشته باشيم.

حوزه دیگری که از پارسال آغاز شد و امسال نتیجه می‌دهد، طراحي برنامه‌اي بود که فروشندگان کالا را با خريداران در قالب عقد قرض‌الحسنه بهم وصل کند. در اين طرح كه كالا كارت نام دارد، فروشنده از طريق بانك مهر ايران به خريدار وام مي‌دهد. ما قرارداد مي‌بنديم و وصول هم به عهده ماست. اكنون ۱۸۰۰پذيرنده پشت اين طرح وجود دارد و حسن آن اين است كه ما از افراد سپرده نمي‌خواهيم و شرط سپرده‌گذاري نداريم.

این طرح امسال در قالب کالای ایرانی شروع شده و در چارچوب آن ۲۰ هزار فقره وام داديم. اما مشکل اين است که فروشنده‌ها جهت تقسيط بيش از يک سال با ما همكاري نكردند. در اين طرح مردم به مردم وام مي‌دهند و ما واسطه‌ايم. فعلاً سقف اين تسهيلات ۲۰ميليون تومان است و در حوزه اشتغال و… نيز تا ۵۰ميليون تومان وام مي‌دهيم. اين طرح پارسال در حوزه بيمه استقبال زيادي داشت و يك ميليون نفر از اين طريق وام بيمه گرفتند.