طبق گزارش “سیاست‌های قیمتی؛ تجربیات گذشته و راهکارهای آینده” ارائه شده در دومین کنفرانس بین‌المللی بهینه‌سازی مصرف و بهره‌وری انرژی ایران، در حدود ۱۰۱ میلیارد دلار یارانه انرژی در کشور پرداخت می‌شود که سهم بنزین از این مقدار یارانه برابر با ۲۰ میلیارد دلار است.

از طرفی از ۲۰ میلیارد دلار یارانه بنزین، طبق برآوردها سهم سه دهک پردرآمد کشور برابر با ۵۴٫۳ درصد و سهم سه دهک اول درآمدی برابر با ۹٫۳ درصد از مجموع کل یارانه است. همچنین دهک دهم ۱۷٫۵ برابر دهک اول از یارانه بنزین برخوردار است.

توزیع ناعادلانه بنزین سبب شده حدود ۴۵ درصد از خانوارهای کشور از یارانه بنزین محروم شوند چنانچه ۱۳ میلیون خانوار کشور هیچ خودرویی ندارند. از طرف دیگر ۴٫۶ درصد از خانوارها، ۲۲ درصد از خودروهای کشور را دارا می‌باشند.

این موضوع را باید در کنار مصرف بالای خودروهای کشور بررسی کرد. مصرف میانگین خودروهای کشور ۱٫۵ برابر میانگین جهان است و به طور متوسط خودروهای کشور ۱۱ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر می‌سوزانند.

بالا بودن مصرف خودروهای کشور سبب شده، مصرف بنزین روز به روز رکورد جابجا کند و به طوری که وزیر نفت با اشاره به اینکه امسال تاکنون ۱۷ میلیارد لیتر بنزین در کشور توزیع شده است، گفت: پارسال میانگین مصرف بنزین در کشور ۱۰۳ میلیون لیتر در روز بوده است اما با افزایش تردد در کشور به میانگین روزانه ۱۱۹ تا ۱۲۰ میلیون لیتر رسیدیم.

این در حالی است که بسیاری از تحلیل‌ها افزایش مصرف سوخت در سال جاری را برابر با ۱۱۷ میلیون لیتر در روز محاسبه می‌کردند که با توجه حجم ترددها از این عدد عبور کردیم و به ۱۲۰ میلیون لیتر در روز رسیدیم، در حالی هنوز بیش از ۷ ماه از سال باقی مانده است.

واکاوی داده‌های بنزین در مرداد ماه نشان می‌دهد که حتی رکوردهای بالاتری به ثبت رسیده به طوری که در ۴ مرداد مصرف بنزین برابر با ۱۴۲ میلیون لیتر در روز رسیده این در حالی است که بر اساس برآوردها به صورت میانگین، کاهش یک لیتر مصرف بنزین در خودروها می‌تواند ۵ میلیون لیتر کاهش مصرف در کشور را رقم بزند.

همانطور که گفته شده علاوه بر اینکه افراد فاقد خودرو هیچ گونه بهره‌ای از این یارانه‌ها ندارند، با دست فرمان فعلی کشور وارد بحران بنزین خواهد شد و در آینده‌ای نزدیک به واردات بنزین روی خواهد آورد. چنانچه مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، تولید روزانه بنزین در پالایشگاه‌های کشور برابر ۱۱۵ میلیون لیتر است. با توجه افزایش مصرف، تفاوت میانگین مصرف و تولید باید از محل واردات تامین شود که به ازای هر میلیون لیتر بنزین وارداتی در سال، باید ۲۵۶ میلیون دلار از منابع کشور هدر رود.

آیا تولید بیشتر تضمین رفع ناترازی است؟

چنانچه مشخص است و تجربه ثابت کرده دو عامل تولید و افزایش قیمت به تنهایی نمی‌تواند راهگشای بحران ناترازی بنزین باشد. چنانچه در حال حاضر ۴ پالایشگاه جدید در دست احداث هستند اما زمان تکمیل آن‌ها هنوز مشخص نشده و با این وجود نهایت ظرفیتی که می‌توانند به تولید بنزین اضافه کنند، ۳۱ میلیون لیتر در زمان نامشخص است.

بنابراین باید علاوه بر توجه به راه‌های قیمتی و تولید به راهکارهای غیر قیمتی نظیر استفاده از ظرفیت موجود سی.ان.جی، توسعه فرایند تولید خودروهای دیزلی سبک، توسعه ال.پی.جی، تولید/تامین خودروهای با مصرف سوخت کمتر، مدیریت حمل‌ونقل، جایگزینی خودروهای فرسوده، تنوع بخشی به سبد سوخت، کنترل قاچاق فراورده‌های نفتی توجه کرد.

چنانچه برآورد می‌شود با توسعه سی.ان.جی ۲۰، ال.پی.جی ۵، کنترل مکانیزه قاچاق فراورده‌های نفتی ۱۵، جایگزینی خودروهای فرسوده ۷٫۵ میلیون لیتر در روز بنزین را کاهش داد.

همچنین باید عرضه یارانه بنزین هدف‌گذاری شود و افراد کم برخوردار نیز بتوانند از یارانه انرژی بهره‌مند شوند، در غیر این صورت شاهد افزایش مصرف و هدر رفت منابع کشور، به علاوه تضییع حقوق افراد بدون خودرو خواهیم بود.

منبع: خبرگزاری برنا